Szczekanie jako forma komunikacji 

Szczekanie to naturalna forma komunikacji u psów, która jest częścią ich złożonego języka ciała i dźwięków. Choć wilki – przodkowie psów – szczekają sporadycznie, psy domowe używają tego dźwięku znacznie częściej. Uważa się, że jest to efekt procesu udomowienia, który sprzyjał rozwijaniu cech ułatwiających komunikację z ludźmi. Wielu naukowców, takich jak prof. Péter Pongrácz z Węgier, badało rolę szczekania w komunikacji między psami a ludźmi. W badaniach wykazano, że ludzie potrafią w dużym stopniu rozróżniać emocjonalne stany psa na podstawie dźwięku jego szczekania. Co ciekawe, nawet osoby, które nie miały wcześniej kontaktu z psami, są w stanie rozpoznać różnicę między szczekaniem ostrzegawczym, szczekaniem z frustracji, a szczekaniem radości. 

Konteksty szczekania 

Psy szczekają w różnych sytuacjach i z różnych powodów. Oto najczęstsze: 

1. Ekscytacja

Szczekanie z ekscytacji jest często krótkie, rytmiczne i w wysokim tonie. Pojawia się podczas zabawy, oczekiwania na spacer lub kiedy pies wita swojego opiekuna po dłuższej nieobecności. W takich momentach szczekanie jest wyrazem radości i pozytywnej energii. Niestety, bywa też tak, że szczekanie z ekscytacji może być spowodowane długotrwałym stresem spowodowanym niewłaściwym postępowaniem opiekuna takim jak: zbyt małe poświęcanie psu uwagi i czasu na budowę więzi, zbyt rzadki kontakt z innymi psami, zbyt mało zabawy lub za dużo intensywnej zabawy i długi czas na wysokim pobudzeniu oraz okazywanie w obecności psa gniewu i agresji.  

2. Ostrzeżenie

Gdy pies wyczuwa zagrożenie, zaczyna szczekać, aby ostrzec członków swojego „stada” – zarówno ludzi, jak i inne psy. Takie szczekanie jest głośne, niskie i regularne, a jego celem jest odstraszenie potencjalnego intruza. Jego intensywność może wzrastać wraz ze zbliżającym się zagrożeniem, które wyczuwa pies. Dlatego powinniśmy nauczyć się rozpoznawać ten rodzaj szczekania i nie ignorować kiedy się pojawi.

3. Strach

Szczekanie z powodu strachu bywa bardziej nieregularne, raczej jako dłuższa seria o wysokiej intonacji i może być przeplatane z innymi dźwiękami, takimi jak skowyt czy warczenie. Psy mogą szczekać w odpowiedzi na inne psy, nieznane osoby, nieznane dźwięki czy sytuacje, które budzą ich niepokój. 

4. Obrona

Kiedy pies czuje się zagrożony i nie ma możliwości ucieczki, może użyć szczekania jako środka obrony. W takich przypadkach dźwięk jest często agresywny i towarzyszy mu wysunięcie ciała do przodu oraz napięte mięśnie. Może warczeć, pokazywać kły i wyrywać się w kierunku zagrażającemu mu obiektowi,  

5. Frustracja

Frustracja jest częstym powodem szczekania, szczególnie u psów, które nie mogą zrealizować swojego celu. Na przykład pies może szczekać, widząc wiewiórkę na drzewie, do której nie ma dostępu. Takie szczekanie bywa szybkie, powtarzalne. W innych sytuacjach szczekanie może stać się czasem monotonnie długotrwałe, a jego ton może się zmieniać w zależności od poziomu napięcia psa, momentami przechodzić w wycie i przerywane chwilami ciszy. To może być oznaka frustracji z samotności, głodu czy ograniczenia przestrzeni takie jak uwiązanie czy zamknięcie w klatce. Pies w ten sposób, poprzez szczekanie, rozładowuje emocje. Może do tego dochodzić gryzienie, lizanie się (nawet do krwi), intensywne kopanie czy np. pogoń za własnym ogonem. Te wszystkie reakcje na stres i frustrację przynoszą psu ulgę. 

6. Szczekanie wyuczone

Niektóre psy uczą się, że szczekanie przynosi konkretne korzyści – na przykład zwraca uwagę opiekuna lub prowadzi do otrzymania smakołyka. Jest to przykład szczekania wyuczonego, które może być wzmacniane przez reakcję człowieka. Opiekunowie czasem nieświadomie mogą wzmacniać tę reakcję reagując na niepożądane zachowanie psa (np. dawanie psu jedzenia przy stole, w reakcji na szczekanie psa). 

Czy człowiek rozumie szczekanie psa? 

Badania naukowe sugerują, że ludzie są zaskakująco dobrzy w rozumieniu znaczenia szczekania, nawet jeśli nie mieli wcześniej dużej styczności z psami. W jednym z badań przeprowadzonych przez Pétera Pongrácza uczestnicy mieli za zadanie odsłuchiwać różne nagrania szczekania i ocenić, co pies chciał przez nie przekazać. Wyniki pokazały, że większość osób była w stanie prawidłowo zidentyfikować emocje psa na podstawie dźwięku. To zrozumienie wynika z bliskiego współistnienia ludzi i psów na przestrzeni tysięcy lat. Udomowienie sprawiło, że psy nauczyły się dostosowywać swoje zachowania, w tym wokalizacje, do potrzeb komunikacji z człowiekiem.

Udomowienie a szczekanie 

Proces udomowienia miał ogromny wpływ na rozwój wokalizacji u psów. Wilki szczekają głównie w młodym wieku, podczas gdy dorosłe osobniki wykorzystują inne formy komunikacji, takie jak wycie czy język ciała. Psy domowe zachowały jednak zdolność do szczekania przez całe życie. Wielu naukowców uważa, że psy zostały wyselekcjonowane przez człowieka nie tylko pod kątem ich cech fizycznych, ale także tych rodzajów zachowania, które ułatwiają współpracę i komunikację z człowiekiem. Psy, które lepiej reagowały na polecenia i skuteczniej komunikowały swoje potrzeby, miały większe szanse na przetrwanie i rozmnażanie w obecności ludzi. 

Jak reagować na szczekanie psa? 

Szczekanie jest naturalnym zachowaniem, ale może stać się problematyczne, jeśli występuje zbyt często lub w nieodpowiednich sytuacjach. Aby zaradzić nadmiernemu szczekaniu, warto: 

1) Zrozumieć powód szczekania – Czy jest to wynik nudy, strachu, czy może pies chce coś zakomunikować? 

2) Stosować pozytywne wzmocnienie – Nagradzaj psa za spokojne zachowanie, zamiast karcić za szczekanie. 

3) Zapewnić psu odpowiednią aktywność fizyczną i umysłową – Psy, które są zmęczone, zazwyczaj szczekają mniej. 

Podsumowanie tematu 

Szczekanie to jedno z najbardziej fascynujących z zachowań psów, które odzwierciedla ich emocje, potrzeby i relację z człowiekiem. Dzięki bliskiej współpracy z ludźmi psy rozwinęły swoje zdolności wokalizacji takie jak szczekanie, warczenie, skowyt, wycie, skomlenie, piszczenie czy wzdychanie, co pozwala im efektywnie komunikować się z otoczeniem. Zrozumienie, dlaczego psy szczekają, to klucz do budowania silnej więzi z naszym czworonożnym przyjacielem. Warto zgłębić ten temat szukając informacji w książkach i publikacjach naukowych dotyczących zachowania psów.

Bibliografia 

1. Pongrácz, P., Molnár, C., & Miklósi, Á. (2010). Barking in family dogs: An ethological approach. *Journal of Veterinary Behavior*.
2. Bradshaw, J. (2011). *In Defence of Dogs: Why Dogs Need Our Understanding*. Penguin Books.
3. Coppinger, R., & Coppinger, L. (2001). *Dogs: A New Understanding of Canine Origin, Behavior and Evolution*. University of Chicago Press.
4. Horowitz, A. (2009). *Inside of a Dog: What Dogs See, Smell, and Know*. Scribner.